تهران هوشمند با چه چالش هایی مواجه خواهد شد؟

پیشنهاد می شود قبل از مطالعه این مطلب، مطالب زیر را مطالعه نمایید:

شهر هوشمند در ایران و چالش های تحقق آن

چالش های شهر هوشمند و راهکارهای اجرایی برای آن ها

آنچه در این مطلب می خوانید

فقدان مدیریت یکپارچه شهری، در شهر هوشمند

فقدان دیدگاه کلانشهری در برنامه ریزی، تصمیم گیری، اجرا و نظارت، در شهر هوشمند

عدم تمایل دستگاه ها و نهادها برای به اشتراک گذاری اطلاعات و دانش، در شهر هوشمند 

برخی محدودیت ها و الزامات حقوقی در شهر هوشمند

چالش های فرهنگ سازی در شهر هوشمند

شهر هوشمند شهری است که استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در آن موجب بهینه شدن کارایی و اثربخشی خدمات و فعالیت های لازم و مفید شهری می شود. افزایش روز به روز جمعیت تهران و ضرورت بهره گیری از خدمات فاوا برای رفع نیازهای ساکنین آن، یک برنامه ریزی سیستماتیک می طلبد. از این رو هوشمندسازی شهر تهران یک نوع ضرورت و نیاز تلقی می شود.
هوشمندسازی شهرها در سراسر دنیا به صورت گریزناپذیری با چالش هایی مواجه خواهد شد، که این چالش ها از جنبه های گوناگون قابل بررسی هستند:
• تنظیم اهداف و سیاست های هوشمندسازی 
• تعیین محدوده هوشمندسازی 
• تعیین مخاطرات هوشمندسازی تهران 
• پیش نیاز تعیین مولفه های راهبردی هوشمندسازی تهران 
• تعیین نقش و وظایف ذینفعان در برنامه ریزی و اجرای هوشمندسازی 
• تعیین زیرساخت مناسب 
چالش های شهر هوشمند بعد از بررسی به ترتیب شامل حقوقی، قانونی، اجتماعی- فرهنگی، مالی- اقتصادی و فنی خواهند بود که به ترتیب مورد بررسی قرار خواهند گرفت. چالش های قانونی که ممکن است در هوشمندسازی تهران محدودیت هایی ایجاد کنند به شرح ذیل می باشند.

فقدان مدیریت یکپارچه شهری، در شهر هوشمند

به طور کلی و برخلاف بسیاری از شهرهای جهان، مدیریت شهری در تهران در اختیار یک نهاد یا سازمان یگانه نیست و بین سازمان های مشارکت کننده در مدیریت شهری نیز و به شکل یکپارچه انجام نمی شود. 
بنابراین سامانه مدیریت شهری از یک کلیت منسجم و واحد خارج است. این موضوع سبب شده است که دستگاه ها تنها زمانی که واقعا ضروری است به همکاری بپردازند. 

مسائل مربوط به امنیت شهری مانند مقابله با حملات سایبری، پدافند غیرعامل و به طور کلی وجود یک سامانه یکپارچه مدیریت شهری قابل توجه است. بلایای طبیعی همیشه موجب خسارت مالی و جانی شده اند. در شهر هوشمند بر بستر فناوری باید ساز و کارهایی برای پیش بینی، هشدار، اطلاع رسانی، مدیریت بحران و جبران خسارت به صورت یکپارچه وجود داشته باشد. 

بنابراین از آتش نشانی، اورژانس، هلال احمر، نیروهای نظامی و انتظامی انتظار می رود مشارکت عمده در این بخش داشته باشند. وجود داشبرد های مدیریت بحران، سیستم های پشتیبانی از شبکه و سامانه های یکپارچه شهری می تواند در این عوامل کارگشا باشد. 

فقدان دیدگاه کلانشهری در برنامه ریزی، تصمیم گیری، اجرا و نظارت، در شهر هوشمند

در حوزه اجرا، مدیریت شهری تهران به علت تعدد سازمان های دخیل در مدیریت شهری و ارائه دهنده خدمات به شهروندان و فقدان سیستمی یکپارچه به سازمان ها سبب موازی کاری، تداخل اجرائی و در برخی موارد عدم اجرا و مسئولیت پذیری سازمان ها گردیده است. 
در حوزه نظارت نیز فقدان یک سامانه یکپارچه نظارتی در بین کلیه سازمان ها سبب شده که مدیریت شهری تهران بهبود عمکرد مناسب در رویه ها و انجام صحیح و هدفمند وظایف خود نداشته باشد .

عدم تمایل دستگاه ها و نهادها برای به اشتراک گذاری اطلاعات و دانش، در شهر هوشمند 

معمولا دستگاه های اجرائی تمایل کمی دارند تا اطلاعات خود را با سایر دستگاه ها و نهادها به اشتراک بگذارد. این در شرایطی است که قرار دادن اطلاعات و داده های باز در اختیار سایرین از اصول اساسی توسعه شهر هوشمند است. 

در راستای حل این مشکل پرداختن به موارد زیر ضروری است: 

• ایجاد الزامات قانونی برای ارائه خدمات الکترونیک 
• تدوین دستورالعمل ها و ضوابط برای استانداردسازی و همسوسازی توسعه خدمات الکترونیکی مختلف 
• مشارکت فعال قوه قضاییه و مقننه 
• حمایت همه جانبه بخش های مهمی از ارکان نظام  (این موضوع از مواردی است که در موفقیت طرح کارت هوشمند سوخت بسیار موثر بوده است). 

برخی محدودیت ها و الزامات حقوقی در شهر هوشمند

طرح کلان تهران هوشمند باید یک زیرساخت حقوقی مناسب را ارائه دهد. این بخش از طرح کلان باید به توصیف قوانینی بپردازد که ناظر بر  تمامی مولفه های شهر هوشمند تهران است. از آنجا که شهر هوشمند تهران شامل ابعاد دیجیتالی و مجازی است لازم است سیاست ها و قوانینی بر آن حاکم و جاری شود. 

مولفه های زیرساخت حقوقی در شهر هوشمند اغلب به صورت اشاره به قوانین، بندها، تبصره ها و مفاد حقوقی ارائه می گردد. 
در حال حاضر کشور از منظر مقررات و زیرساخت حقوقی برای حضور فاوا در زندگی مردم در وضعیت نسبتا خوبی است ولی با این حال لازم است خلاهای حقوقی مورد نیاز به تدریج در حین برپایی و حیات شهر هوشمند تهران تدوین گردند. 

محدوده شهر تهران 

حریم شهر تهران دارای یک اندازه مشخص است یعنی مساحت شهری تهران تعیین شده است و تجاوز از آن محدوده برای انجام ساخت و سازهای شهری غیرقانونی است. این محدودیت شامل قرار گیری تجهیزات مربوط به مدیریت شهری در شهر هوشمند نیز می شود. بنابراین باید محدوده شهر تهران را به عنوان یکی  از محدودیت های شهر هوشمند در نظر داشت. 

برخی چالش های عمومی 

باید توجه داشت که برخی محدودیت ها از شرایط خاص کشور ناشی می شود. این محدودیت ها می تواند شامل تحریم ها، مسائل امنیتی مانند جداسازی شبکه ها و … باشد. این محدودیت ها، رفع نیازمندی های زیر را که معمولا در اغلب پروژه های شهر هوشمند توصیه می شود دچار مشکل می نماید:
•    نیاز به سرمایه گذاری خارجی 
•    نیاز به ارتباط تجاری تهران با کشورهای همسایه و سایر نقاط جهان 
•    نیاز به بهره گیری مستقیم از تجارب سایر شهرها و شرکت های دنیا در زمینه هوشمندسازی، ضرورت استفاده از روش های جهانی، تاکید بر انتقال دانش،  

لازم به ذکر است که از اهداف اصلی توسعه شهرهای هوشمند انتقال بار ارائه خدمات از دوش مدیریت شهری به کسب و کارهای خصوصی است در چنین شرایطی کسب و کارها به جهت ارائه خدمات بهتر و کسب سود بیشتر همواره به ارتقاء محصولات و خدمات خود خواهند پرداخت و شهروندان نیز از مزایای آن بهره مند می شوند. 

عدم مشارکت کافی شهروندان در شهر هوشمند

 شهر هوشمند قبل از هر چیزی شهروندان هوشمند می خواهد. زیرا شهر و شهروند همواره با هم در تعامل اند. یک شهر هوشمند به امری فراتر از حضور صرف شهروندان نیاز دارد. بنابراین باید یک راهبرد ارتباط با شهروندان تدوین شود که براساس آن منافع طرح نه تنها شامل حال کل شهر بلکه شامل تک تک شهروندان شود. برای مثال شهروندان ممکن است در مقابل هوشمندسازی تهران مقاومت نشان دهند زیرا یکی از این موارد تغییر سبک زندگی و الگوی مصرف و مسائل مربوط به آیندگان است.  
ساختار یک شهر هوشمند باید ابتدا در بدنه جامعه و در زندگی روزمره شهروندان قرار بگیرد. بنابراین سازمان های مسئول باید طوری جامعه را هدایت کنند که رفتار و سبک زندگی مورد نظر در بین شهروندان پدیدار شود. 

چالش های مربوط به خانه هوشمند در شهر هوشمند

خانه هوشمند بخشی از فضای اصلی شهر هوشمند است. یافتن و یا تدوین استانداردها و شاخص های اصلی هوشمندی و اعمال آن ها و اتصال این خانه های هوشمند به شبکه هوشمند شهری چالش بزرگی را در خود دارد. این چالش به علت گستره انواع خانواده های ساکن شهر تهران است. خانوارهای تک نفره تا خانوارهای پرجمعیت و خانواده هایی با بنیان فرهنگی مختلف و … کار را برای تدوین این شاخص ها مشکل می سازد. 

چالش های فرهنگ سازی در شهر هوشمند

یکی از مسائلی که در دنیای امروز بسیار مطرح است تقابل فرهنگ و فناوری است. مسئله فرهنگ سازی برای استفاده ازفناوری مسئله ای مهم برای متخصصان شهر هوشمند است. شهر هوشمند به تبع همین موضوع نیاز به فرهنگ سازی دارد که در حوزه فرهنگ هوشمند جای دارد. 
پیش از این نیز با مسئله فرهنگ سازی روبرو بوده ایم مانند فرهنگ رانندگی و رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی و فرهنگ استفاده از شبکه های اجتماعی، این فرهنگ سازی در حوزه فاوا شامل استفاده از خدمات الکترونیک از طریق تامین محتوا، برنامه های آموزشی رادیو و تبلیغات محیط شهری و یا فرهنگ سازی حفاظت از محیط زیست. برای مثال آموزش تفکیک پسماند از مبدآ. 
از آنجایی که شهر هوشمند برای سودرسانی و خدمات دهی به مردم توسعه می یابد باید مردم توانایی استفاده از خدمات و امکانات شهر هوشمند را داشته باشند و این نیاز به فرهنگ سازی یا به نوعی فرهنگ هوشمند است و لازمه این فرهنگ سازی این است که فواید هوشمندسازی تهران برای شهروندان ملموس و شناخته شده باشد. 

منابع:

برگرفته از مقاله « هوشمند شدن شهر تهران؛ محدودیت ها و چالش ها» نوشته حسن حقیقی

هوشمندسازی؛ بهره برداری هوشمندانه از تکنولوژی است