فرآورده های چوبی، از تخته لایه ها تا انواع روکش های چوبی

قطعا تا کنون واژه های زیادی از فرآورده های متنوع چوبی، به گوشتان رسیده است که مهمترین و پر تکرار ترین آن در میان عامه مردم، تخت سه لا، نئوپان، ام دی اف و … می باشد که متناسب با نحوه ی تولید و البته میزان تراکمشان به محصولات لایه ای، خرده ای و فیبری معروف هستند. تنوع بالا در رنگ و طرح، همچنین سازگاری با طبیعت ازجمله علت های محبوبیت فرآورده های چوب های مصنوعی است. در این مطلب قصد داریم به بررسی ویژگی ها و کاربردهای آنها بپردازیم.

می دانیم که چوب از قدیمی ترین مصالحی است که در اختیار بشر قرار گرفته و الوارهای چوبی به عنوان ماده اولیه همراه با آجر در ساختمان سازی استفاده می شده است.

با گذشت زمان مصرف چوب علاقمندان بیشتری در حوزه تولید مصنوعات دستی پیدا کرد و احساس نیاز به محصولات متنوع و سازگار با محیط موجب شد که تولید فرآورده های چوبی و معروف ترین آن MDF و لترون در دستور کار فعالان صنعت چوب قرار بگیرد که در واقع می توان گفت که این فرآورده ها توانستند صنعت چوب را با تحولی شگرف روبرو و از فضای سنتی و محدودیتهای فراوان آن رهایی بخشیده و وارد دنیای مدرن، همراه با کیفیت و کارایی متفاوت تر کنند. این تنوع در ساختار ،رنگ،طرح و همچنین سازگاری با طبیعت بسیار ملموس است.

1- صفحات فشرده لایه ای (تخته لایه)

تخته چندلایی یکی از مشتقات چوب است که در اکثر صنایع قابل مصرف می باشد. این محصول همه کاره و بسیار قابل اعتماد است زیرا از لایه های نازک چوب ساخته شده و چون این لایه ها یکدیگر را تقویت می نمایند بسیار مقاوم هستند.

برای ساخت این فرآورده، ابتدا الوارهای تنه درختان رابه لایه های نازک چوبی تبدیل کرده و سپس تحت فشار و دمای بالا با چسب هایی که مربوط به این صنعت می شود به هم می چسبانند تا یک ورق مسطح ضخیم قوی و انعطاف پذیر تولید شود.

تخته های چند لایه با تعداد لایه های فرد ساخته می شوند که ناز کترین آن 3 لایه و با توجه به نوع کاربرد آنها 9،7،5 و… لایه هم ساخته می شوند. برای ساخت این نوع تخته، هر لایه را برخلاف سمت رگه‌های لایه قبلی و عمود بر هم می‌چسبانند که این کار استحکام تخته را بسیار زیاد می‌کند.

چسب + لایه های چوب = تخته لایه

بعضی از تخته های سه لایی از چوب در ختان سخت چوبی همچون توس ماهون غان راش تولید می شوند که برای اهداف صنایعی همچون کشتی سازی هواپیما سازی ساختمان کاربرد دارد و بعضی دیگر از چوب درختانی مثل صنوبر سدر کاج و.. تولید می شوند که در صنایعی همچون صنعت مبلمان بسته بندی(ساخت جعبه)قرقره های صنعتی و.. استفاده می شود. 

ویژگی های تخته لایه

1-  در ضخامتهای مختلف تولید می شود از ۳mmالی ۳۰mm وانتخاب را برای مصرف راحت تر می کند.
2-  تخته های چندلایی را میتوان با چوبهای مختلف تولید کرد.
3- از دوام و مقاومت بالای برخوردار هستند ومیشود این محصول را رنگ آمیزی کرد.
4- به نسبت ام دی اف و نئوپان درمقابل آب آسیب کمتری می بیند.
5- میتوان آن را به راحتی جلا داد و پیچ و میخ را به خوبی نگه می دارد.
6- دربرابر فشار مقاوم است وبه راحتی ترک نمیخورد و تاب بر نمی دارد.
7- در اندازه های بزرگ تولید میشود وسطح وسیعی در اختیار مصرف کننده قرار می دهد وسهولت در کار و سرعت در کار را افزایش می دهد.
8- نسبت به کارای های که دارد از نظر قیمت مقرون به صرفه می باشد.

2- صفحات فشرده خرده ای (نئوپان)

در پایان سالهای ۱۹۴۰ میلادی در آلمان عملا چوب کافی برای ساخت تخته های چند لایی مقرون به صرفه وجود نداشت از این رو نئوپان توسط  Max Himmelheber مخترع آلمانی، د‌ر یک کارخانه صنعت و کاغذ و لاک اختراع شد که جایگزین تخته های چند لایی شد.

اولین قطعه نئوپان در زمان جنگ جهانی دوم در کارخانه ای واقع در برمن (Bremen) آلمان ساخته شد. در ساخت این تخته از مواد زائدی مانند تراشه های چوب و خاک اره استفاده شده بود که توسط یک آسیاب چکشی به تراشه های ریز تری تبدیل شده تا بتواند از یک صفحه مخصوص عبور کند سپس با یک رزین فنلی مخلوط شده و به نئوپان تبدیل می شد. بیشتر تولید کنندگان دیگر تخته خرده چوب نیز از همین روش استفاده می کردند هرچند که نوع رزین مصرفی آنها متفاوت بود.

روش تولید تخته خرده چوب یا نئوپان

تخته خرده چوب، فراورده چوبی صفحه ای شکل است که از مخلوط خرده چوب یا سایر مواد لیگنو سلولزی (کاه، کلش، تفاله نیشکر و..) و چسب ساخته می شود. خرده چوب های مصرفی در ساخت تخته خرده چوب، معمولاً از مازاد کارخانجات چوب بری یا از شاخه های کم قطر درختان جنگلی تهیه می شود. به تخته خرده چوب، نئوپان نیز می گویند.

فرآیند تولید نئوپان بدین نحو است که ضایعات بدست آمده از چوبدرختان تبدیل به خرده چوب شده و بعد از رطوبت گیری و همگن شدن, چسب زده می شوند و تحت پرس حرارتی قرار میگیرند. این محصول چندین بار تحت فرآیند فشرده سازی قرار میگیرد تا خرده چوب ها و چسب خوب با هم ترکیب شوند.

ترکیب نهایی به صورت مایع است که بعد از فشرده سازی به صورت ورق هایی با وزن متعادل و یکنواخت در می آید. این ورق ها پس از سرد شدن و سمباده کشیدن قابل استفاده می باشند.

چسب + خرده چوب= تخته خرده چوب

مزایای استفاده از نئوپان

مهم ترین خصوصیاتی که می توان برای نئوپان یا تخته خرده چوب عنوان کرد عبارتند از:
1.    قیمت نئوپان نسبت به دیگر چوب ها ارزان تر است.
2.    زمانی که ظاهر و استحکام چوب اهمیت کمی دارد, نئوپان گزینه مناسبی برای جایگزینی با سایر چوب هاست.
3.    نئوپان وزن بسیار سبکی دارد و به همین دلیل استفاده از آن در مقایسه با سایر چوب ها راحت تر است.
4.    این محصول قابلیت عرضه به صورت ورق های گسترده را دارد و میتوان آن را با ورق های ملامینه تزیین کرد.
خصوصیات ذکر شده فوق باعث می گردد این محصول یک انتخاب مناسب برای صنایع مختلف به خصوص صنایع مبلمان و معماری باشد.

معایب استفاده از نئوپان

1.    استحکام و مقاومت نئوپان کم است و تحمل بالایی در مقابل بار سنگین و فشار ندارد.
2.    در ساخت نئوپان مواد شیمیایی استفاده میشود که این امر باعث شده نئوپان سازگار با محیط زیست نباشد.
3.    این محصول اگر در معرض رطوبت قرار گیرد سطح آن متورم و پوسته پوسته میشود و رنگ آن تغییر میکند. بنابراین استفاده از نئوپان در محیط های مرطوب مناسب نیست.

انواع نئوپان بر اساس روکش آن

برای زیبایی و دوام بیشتر، تخته خرده چوب، با روکش های طبیعی و مصنوعی (لترون، ملامینه، فرمیکا) روکش می شود. نئوپان روکش شده با روکشهای کاغذی را در اصطلاح لترون Letron می نامند.

که نام یکی از تولید کنندگان مشهور این نوع روکش است. لترون با روکش کاغذی کیفیت مناسبی نداشته و فقط برای پوشش ورق خام تخته خرده چوب مورد استفاده قرار می گیرند و در مقابل سایش و برخورد، مقاوم نبوده و معمولاً توصیه نمی شوند.

نئوپان با روکش ملامینه (لامینت) دارای سطحی نسبتاً براق و همراه با درخشندگی و انعکاس نور بوده و ضخامت مناسب آن، در کنار استحکام و دوام بیشتر، نظر اکثریت را به خود جلب میکند. از تخته خرده چوب با روکش های طبیعی و مصنوعی برای ساخت در ها و بدنه های کابینت آشپزخانه استفاده می شود.

3- فرآورده های فیبری چوب

صنعت فیبر یکی از صنایع نسبتا جدید در زمینه صنایع چوب است، به طوری که تخته فیبر نخستین بار به عنوان یکی از محصولات فرعی صنعت کاغذ توسعه پیدا کرد که علت آن هم تلاش هایی در جهت یافتن کاربردی مناسب برای حجم قابل توجهی از زواید خمیر کاغذ بود که سرانجام در سال ۱۸۹۸ منجر به ایجاد یک کارخانه تولید تخته فیبر عایق در انگلستان شد.

اولین کارخانه ام دی اف در سال ۱۹۶۵ در شهر دپوزیت ایالت نیویورک ساخته شد که محصول خود را با نام تجاری (بارابورد) به بازار عرضه کرد. بعد از آن به دلیل تحولی که این صنعت در استفاده از ضایعات چوبی ایجاد کرد، بسیار گسترش یافت. به طوری که امروزه حتی بازار سایر اوراق فشرده چوبی نظیر تخته خرده چوب و… را تحت تاثیر قرار داده است.

اولین کارخانجات تخته فیبر ایران در دهه ۱۳۴۰با نام ( فیبر رویال) در بندر انزلی و ( فیبر بابلسر) به بهره برداری رسیدند. نخستین کارخانه تولید ام دی اف ایران در بهار ۱۳۸۳ با نام ( صنایع چوب خزر) به بهره برداری رسید.

اما امروزه بیشتر نیاز بازار از طریق واردات تامین می شود و عمدتا از کشورهای ترکیه, اندونزی, روسیه, اسپانیا, ایتالیا, آلمان, اتریش, فنلاند, و … وارد می شوند. البته محصولات ترکیه و اندونزی به علت قیمت کمتر نسبت به سایرین و کیفیت نسبتا قابل قبول طرفداران بیشتری در بازار فعلی ایران دارند ام دی اف وارداتی به هر دو صورت خام و روکش شده می باشد و به صورت مسطح در ساخت مبلمان اداری ، کابینت ، تزئینات داخلی چوبی کاربرد فراوان دارد.

انواع محصولات فیبری

تخته فیبرها از عناصر کشیده و باریک چوبی با سایر الیاف غیر چوبی و مواد لیگنوسلولزی، نظیر ساقه گندم و ساقه ذرت و ساقه نیشکر که الیاف آنها به صورت خمیر در آمده و از طریق فشردن، تداخل و اتصال بین الیاف (لیگنین چوب) یا با افزودن چسب های مصنوعی به دست می آید. تخته فیبرها بر حسب دانسیته به سه دسته تخته فیبر سبک یا عایق (ال دی اف)LDF ، تخته فیبر نیمه سخت (ام دی اف)MDF ، و تخته فیبر سخت (اچ دی اف) HDF تقسیم می شوند. 

ام دی اف (MDF (Medium-density fibreboard

ام دی اف MDF، با تراکم متوسط و جرم حجمی بین 500 تا 800 کیلوگرم بر متر مکعب ، محصولی بر پایه چوب و از الیاف و ضایعات چوب‌های نرم مثل درخت کاج است که به رزین آغشته و تحت تآثیر گرما و فشار به هم چسبیده می شود. علاوه برچوب، تفاله نیشکر یا باگاس و تراشه های رنده شده و یا خاک اره ( بعنوان پرکننده) را می توان از عمده ترین و مهم ترین ماده اولیه این صنعت محسوب نمود .

امروزه علاوه بر چوب های نرم از دیگر مواد نظیر ساقه غلات ، برنج ، نی ، نیشکر ،چوبها و کاغذهای غیر قابل مصرف و … برای تهیه تخته صنعتی استفاده می شود. اما ام دی اف تولیدی از چوب دارای کیفیت بهتری از سایر انواع ان می باشد. 

عمده ترین ماده شیمیایی که در این صنعت استفاده می شود، رزین یا چسب می باشد که نقش (اتصال دهنده) را ایفا می نماید به عبارت دیگر متداولترین رزین قابل استفاده، فنل – فرم آلدئید و اوره فرم آلدئید می باشد که متناسب با کاربرد محصول نهایی مقدار استفاده از این رزین نیز تغییر میکند.

این محصول ضمن دارا بودن خواص شبیه سایر اوراق فشرده چوبی دارای برخی خواص برتر نیز می باشد که باعث ارتقاء بازار آن در بین سایر اوراق فشرده چوبی مانند تخته خرده چوب (نئوپان)، تخته لایه، و … شده است. در واقع این محصول ابتدا بعنوان جایگزین اوراق فشرده چوبی مطرح بوده و سپس در کاربردهای جایگزین چوب نیز بکار رفته است و در حال حاضر دامنه کاربردهای آن روز به روز در حال افزایش است.
 

ویژگی های ام دی اف MDF

• خصوصیـات فیزیـکی و مکـانیکی بالا
•  دامنه وسیع دانـسیـته (وزن مخـصوص) ، ضخامت و ابـعاد MDF قابل تولید
•  قابلیت ابزار خوری ، ماشین کاری و سنباده زنی
•  سطوح صاف و متراکم
•  قابلیت شکل پذیری و لبه های صاف
•  عدم وجود معایب چوب
•  پروفیل دانسیته یکنواخت و همگن
•  قابلیت انجام رو سازی های مختلف همچون انواع روکشی های چوبی و غیر چوبی، رنگ آمیزی و غیره
•  پایداری ابعاد و مقاومت به فشرده شدن
•  زیبایی ظاهری، طبیعت ملایم و ظریف و حالات شبیه به چوب
•  قیمت مناسب

مشخصات فنی MDF

ابعاد ام‌دی‌اف خام به‌طور معمول عبارتند از (ابعاد به میلی‌متر است):
•    ۴۱۰۰×۱۸۳۰
•    ۳۶۶۰×۱۸۳۰
•    ۲۴۴۰×۱۸۳۰
•    ۲۴۴۰×۱۲۲۰
البته اغلب سایزهای وارداتی از ایتالیا ۴۱۰۰×۲۱۰۰ و از کشور اتریش ۲۸۰۰×۲۰۷۰ و ۲۶۰۰×۲۰۷۰ می‌باشند.
ضخامت‌های تولیدی و معمول نیز به‌صورت ۳، ۴، ۶، ۸، ۱۰، ۱۲، ۱۶، ۱۸، ۲۰، ۲۵، ۳۲ و ۳۸ میلی‌متر است. 

تفاوت نئوپان و ام دی اف

نئوپان یا لترون و یا  ملامینه ممکن است با ام دی اف اشتباه گرفته شود. اما مهم‌ترین فرق نئوپان با ام ‌دی ‌اف این است که نئوپان از خرده ‌چوب پرس‌ شده ساخته می‌شود و ام‌ دی ‌اف از گرد چوب و چسب و همچنین نسبت به نئوپان از مقاومت بیشتری در برابر رطوبت برخوردار است.

انواع ورقه‌های ‌ام‌دی‌اف با توجه به خواص ویژه آن‌ها

تخته های صنعتی خاص دارای ویژگی هایی علاوه بر مشخصات معمول ام دی اف هستند که با اعمال تغییرات در پروسه تولید، با استفاده از چسب های مختلف یا مواد افزودنی گوناگون تولید می شوند. بعضی از انواع ام دی اف ها و موارد استفاده آنها به شرح زیر هستند. 

1-  ام‌دی‌اف نازک:

این نوع ‌ام‌دی‌اف بر اساس استاندارد در ابعاد 1.8mm ٬ 2.5mm ٬ 2.5 – 6mm ٬ 4 – 6mm تقسیم می شوند و بطور گسترده در ساخت دیوارپوش‌های، پوشش‌های متنوع سقف، صنعت خودرو سازی، طراحی و تولید تخته‌های منحنی، انواع کفپوش،  سطح پشتی کابینت ها و کمد ها و همچنین ساخت رویه درب‌های چوبی مورد استفاده قرار می گیرد. 

استفاده های معمول این مواد در صنایع مبلمان شامل کفی کشوها،لایه پشتی کمدها و لایه مغذی در درب های قاب دار است. در داخل ساختمان، از MDF های نازک برای ساخت دیوار و سطوح مورد استفاده در سقف به عنوان پوسته ی دربهای سبک و تخته¬های دکوری می توان استفاده کرد. 

2- ام‌دی‌اف ضخیم:

بر اساس استاندارد این نوع ‌ام‌دی‌اف در ابعاد 30 – 45mm  و 45 – 60mm  وارد بازار می شوند از آنجا که این محصولات دارای ضخامت بالایی هستند گزینه مناسبی جهت ماشینکاری بوده ودر ساخت رویه‌های نقش دار و ساده دکوراتیو ٬ ساخت سازه‌های چوبی و … مورد استفاده قرار می گیرند .

مهم ترین کاربرد های متصور برای این قبیل تخته های ضخیم در ساختمان سازی و طرح های مهندسی است. به عنوان مثال در ستون ها، پایه ها و آرکها یا طرح های گنبدی شکل یعنی جایی که کیفیت خوب سطوح لبه ها که از عمده ترین مزایای تخته های MDF است، می تواند نتایج خوبی را به بار بیاورد.

3- ام دی اف با وزن مخصوص پائین
4- ام دی اف مقاوم در برابر حشرات و قارچ ها 
5- ام دی اف مقاوم در برابر آتش 

2- اچ دی اف (high-density fiberboard)

اچ دی اف یا  تخته فیبر با دانسیته بالا است که از الیاف چوب یا گیاهان دیگر ساخته شده است و تمام خصوصیات مثبت ام دی اف معمولی در این نوع تخته ها به اضافه استحکام طولانی تر و تغییر ابعاد کمتر در اثر رطوبت موجود است که با اضافه کردن ماده ای بنام اوره فرمالدئید یا دیگر رزین های مصنوعی با حرارت مناسب و تحت فشار تولید می شود.

به دلیل چگالی بالاتر این محصول، قابلیت ماشینکاری آن نسبت به سایر انواع فیبر بهبود یافته و ازخواص فیزیکی و مکانیکی بهتری برخوردار می باشد. آمریکا٬ کانادا و چین از تولید کنندگان مهم اچ دی اف درجهان بشمار می روند.

کارکردهایی که می توان برای اچ دی اف های ضد آب در نظر گرفت، می تواند شامل موارد زیر باشد:
– کابینت های حمام، کابینت های آشپزخانه، کف پوش ها،  تخته های پنجره، پروفیل های دو جداره درب و پنجره، تخته های قرنیز
– تخته های راه پله- پروفیل ها و دیگر قطعه های دکوری- تابلو هایی که تقریبا در نقاط مرطوب قرار می گیرند.
در محل هایی که به صورت متناوب تماس با آب وجود دارد مثل آشپزخانه یا حمام، باید در روکش کردن این تخته ها بخصوص لبه های آن دقت زیادی اعمال شود.
این محصول در نمای خارجی و داخلی ساختمان ها ( دکوراسیون منزل و اداری، مبلمان و کف پوشها )، تزئینات داخلی اتومبیل و صنایع الکترونیک کاربرد دارد.

انواع روکش چوبی

چوب های مصنوعی همواره به عنوان مغز و درون کار در صنعت چوب مورد استفاده قرار می گیرد وآنچه این مواد  را زیبا می سازد پوشش روی آنهاست که بسته به نوع کارمتفاوت می باشد و روکشهایی از چوب و مصنوعات بر روی این محصول چسبانده می شود.

روکش های طبیعی چوبی

روکش طبیعی به لایه های نازک چوبی گفته می شود که ضخامت آن حداکثر 1 میلی متر  2/ 0) تا 9/ 0 میلی متر( باشد. معمولاً چوب های با نقوش زیبا و بدون عیب را به علت گران بودن، به روکش تبدیل میکنند. 
از ام دی اف با روکشهای چوبی، فقط در مواردی که خطر رطوبت و حرارت وجود ندارد  بطور مثال در ساخت مبلمان و سایر لوازمی که در جای خشک و بی‌خطر (حرارت) مانند سطوح عمودی آشپزخانه ها  و درب ها  قراردارند استفاده می شود. 

روکش های مصنوعی چوب

روکش های مصنوعی اوراق یک یا چند لایه از جنس کاغذ یا پلاستیک هستند که با لایه های چسب و مواد حفاظتی تقویت می گردند و برای پوشش چوب و فراورده های چوبی )تخته خرده چوب، فیبر و ( به کار میروند.

روکش های مصنوعی به صورت لترون )فینیش فویل(، مواد ترموپلاستیک (pvc)، ملامینه (lmp)و لامینت ها CPL(  HPL و …( وجود دارد. فرمیکا با اسم اختصاری HPL ، ورقه ای است مرکب از چندین لایه )کاغذ کرافت، کاغذ دکوراتیو، ورقه های رنگی، رزین فنلیک یا رزین ملامین( که تحت تأثیر حرارت و فشار به هم می چسبند.

روکش‌های hpl

این نوع روکش پرکاربردترین نوع روکش مخصوصاً در صنعت ام دی اف است.

ویژگی های hpl

• مقاوم در برابر خط و خش
• سطحی صاف و لطیف
• مقاوم در برابر رطوبت
• بهره گیری از پیشرفتف ترین ماشین آلات دنیا
• ۳ الی ۷ لایه رنگ تا رسیدن به بهترین کیفیت
• کیفیت و  پوشش عالی سطح
• قابلیت شست و شو
• براقیت بسیار خوب
• قیمت مناسب
• مغز خارجی
• سازگار با لیزرکاری
• دارای ضخامت و دانسیته مناسب

چوب پلاست (چوب پلاستیک)

کامپوزیتهای چوبی پلاستیکی (Wood-plastic composite) که امروزه به اختصار wpc نامیده می شوند، کامپوزیتهایی هستند که از ترکیب موادی همچون الیاف چوب طبیعی، پلاستیک و ترموپلاستیک ها و نوعی آرد مخصوص ساخته می شوند چوب پلاستیک polywood نوع بسیار جدیدی از این گروه محصولات می باشد که در تولید آن از دو بخش مواد استفاده می گردد.

در بخش چوب از مواد اولیه ای مانند الیاف تفاله، پوسته بادام زمینی، بامبو، کاه و در بخش پلاستیک از پلی اتیلن، پی وی سی و پلی پروپیلن ها استفاده می شود.

ویژگی های چوب پلاست (WPC):

1- حفظ جنگلها و درختان:
برای تولید wpc از سر شاخه خرما استفاده میشود که از دو جهت دارای مزیت است:

1. استفاده از مواد ضایعاتی که در منطقه سوزانده می شود
2. مقاوم به آب بودن ذاتی  سرشاخه خرما.که این مهم باعث جلوگیری از قطع درختان و در نتیجه کم شدن گاز های گل خانه ای که دلیلی بر گرم شدن زمین می باشد، شده است.

2- بازیافت:
95 درصد از مواد اولیه wpc از منابع بازیافتی است و این بدان معنی است که نه تنها درختان بخاطر چوبشان از بین نمیروند بلکه پلاستیک نیز برای تولید این محصول بازیافت میگردد. برای هر تن از این محصول 450 کیلوگرم پلاستیک و 500 کیلوگرم خورده چوب بازیافت میگردد.

3- 100 درصد مقاوم به آب و رطوبت:

با خیال راحت میتوانید چوب پلاست(wpc) را در محیطهای مرطوب و نم دار استفاده کنید چرا که وجود پلاستیک و فشر دگی زیاد wpc  و ترک نخوردن در طول زمان آنرا از آثار مخرب رطوبت حفظ می کند.